Sprzedam koguta czubatki miniaturowej

Oswojenie i udomowienie gołębia nastąpiło prawdopodobnie pod koniec epoki kamienia łupanego w Fenicji (Azja Mniejsza); obecnie ziemie tej krainy wchodzą w skład Libanu i częściowo Syrii. W tym starożytnym kraju gołąb był uważany za symbol Asztarty, bogini płodności i miłości. Wraz z ekspansją kolonizacyjną Fenicjanie w pierwszym tysiącleciu p.n.e. rozszerzyli kult bogini Asztarty i poświęconego jej gołębia na kraje wschodniej części basenu Morza Śródziemnego oraz na kraje wschodnie: Mezopotamię, Armenię, Arabię. Przypuszczenie to wydaje się być uzasadnione, bowiem podczas prac wykopaliskowych prowadzonych przez archeologów na Cyprze odkryto małe świątynie starożytne, a przy nich pewne pomieszczenia o charakterystycznej konstrukcji, które okazały się starożytnymi gołębnikami, budowanymi dla "świętych gołębi".

Na podłożu podobnego mitu religijnego w ciągu dwu tysiącleci p.n.e. kult gołębi rozwijał się w Asyrii, starożytnym państwie semickim położonym w północnej Mezopotamii między Tygrysem a Wielkim i Małym Żabem, z centrum w okolicy obecnego Mosulu. Według legendy asyryjskiej, Semiramida, córka Asztarty, była boginią miłości i sławy wojennej. Urodzona i porzucona w szczerym polu, gdzie żywiły ją gołębie i pasterze, została potem królową Asyrii. Ale po klęsce wojennej poniesionej przez Asyryjczyków, gdy syn Semiramidy nastawał na jej życie, zamieniła się ona w gołębia i odleciała ze stadem tych ptaków. Od owych czasów gołąb stał się w Asyrii przedmiotem kultu religijnego.

Najstarsze dane archeologiczne o gołębiu domowym znajdujemy w historii starożytnego Egiptu. Brugsch na przykład, spośród przedmiotów odkrytych w grobowcach faraonów wymienia obraz przedstawiający gołębie dziobiące nasiona. Na podstawie analizy napisów znajdujących się na malowidle, V. Hełm dochodzi do wniosku, że dotyczą one gołębi pospolitych. Inne malowidło egipskie ukazuje scenę wysłania czterech gołębi pocztowych. Karol Darwin w swojej pracy wspomina o jadłospisie podanym przez egiptologa, dra L. Bircha. Przed prawie 3000 lat w Egipcie jedzono m. in. pieczone gołębie.

Ze źródeł historycznych wynika, że do najstarszych terytoriów hodowli gołębia należały kraje wschodniej części basenu Morza Śródziemnego. Wyprawy wojskowe i łączność handlowa szerzyły kult i hodowlę gołębia u starożytnych Greków i prawdopodobnie we wschodniej Azji. Przypuszczenie to opiera się na analizie językoznawczej. Słowo "kabot" lub "kabutar", które w języku hinduskim oznacza gołębia, może pochodzić od perskiego kaftar łub kabutar, mających to samo znaczenie. Te powiązania językowe świadczą o wędrówce gołębia domowego z Persji do Indii.

Starożytni pisarze greccy podają różnicę istniejącą między szarym gołębiem skalnym, zwanym "pelias", a gołębiem domowym, zwanym "peristeros". W V wieku p.n.e. gołębie były znane w Atenach, a według starożytnej mitologii greckiej uważano je za ptaki święte i trzymano w świątyniach na cześć bogini Afrodyty. Historyk grecki Herodot (484—428 p.n.e.) opisuje okoliczności, w jakich białe gołębie przywędrowały z Syrii do Grecji. W owym czasie, według Herodota, Persowie, Asyryjczycy i Babilończycy dowozili do Aten, razem z posążkami swojej bogini, również białe oswojone gołębie, jej poświęcone i używane do szybkiego przekazywania wiadomości.

Za pośrednictwem południowoitalskich greków gołąb domowy rozpowszechnił się w całej ówczesnej Italii. Grecy sycylijscy nazywali gołębia "colymbos", z czego w języku łacińskim powstało słowo "columba" na określenie gołębia domowego. Rzymski uczony Varro — w I wieku p.n.e. — w swojej słynnej pracy Rerum ruslicarum, tom III, po raz pierwszy opisuje dokładnie hodowlę gołębi za swoich czasów. Rozróżnia on gołębie polne, gołębie skalne i gołębia półdzikiego, który powstał ze skrzyżowania gołębia skalnego z gołębiem domowym. W pracy tej opisuje on gołębniki, w których hodowano po 5000 gołębi, omawia wychów tych ptaków, żywienie, tucz i użytkowanie, przytacza nawet ich cenę rynkową.

Później, w I wieku n.e., inny rzymski uczony, Pliniusz Starszy, w swojej wielkiej pracy pod tytułem Naturalis historia, poświęconej przyrodzie, drobiazgowo opisał również wychów gołębi. Wspomina on o gołębiach olbrzymach, które na tej podstawie możemy uważać za przodków dzisiejszego olbrzyma rzymskiego. Powiada on, że w "Campanii, w południowej Italii, istnieją gołębie nadzwyczajnej wielkości, z których kraj ten słynie". Słowa wielkiego przyrodnika rzymskiego zostały potwierdzone badaniami archeologicznymi. Na jednej z mozaik odkrytych w Pompei widać wielkie gołębie o ciemnobrunatnym ubarwieniu i z wydatnymi czerwonymi obwódkami ocznymi. Poznajemy w nich dawną rasę gołębi rzymskich, gołębi Campanii.

Należy zaznaczyć, że Pliniusz Starszy opisuje również gołębie pocztowe hodowane w owych czasach, podkreślając, że w niektórych ważnych wypadkach używano ich do przesyłania wiadomości lub poleceń. Cytuje on dane z oblężenia starożytnego miasta rzymskiego Mutina (dziś Modena), kiedy to obrońca tego miasta — Decimus Brutus — wysłał do konsula listy przymocowane do nóg gołębi. Legiony rzymskie utrzymywały gołębie pocztowe w gołębnikach przewoźnych, transportowanych specjalnymi wozami lub zainstalowanych na niektórych statkach. Ptaki te w czasie wojen służyły do szybkiego przekazywania wiadomości. Przewoźne gołębniki instalowano także na statkach rybackich, z których wysyłano gołębie z wiadomością o pojawieniu się ławic ryb.

Również u starożytnych Rzymian liczne zabobony i kult religijny wiązały się z gołębiem domowym. Gdy imperium rzymskie rozszerzało się, gołąb domowy dotarł do krajów całej Europy. Odpowiedniki wyrazu "gołąb" w językach różnych narodów europejskich wskazują na jego łacińskie pochodzenie. Tak na przykład zarówno irlandzkie colum lub bretońskie clom w językach celtyckich, jak i słowiańskie golub czy gołąb pochodzą od łacińskiego słowa columba, które zostało przejęte i zmienione jednocześnie z zadomowieniem gołębia w tych krajach. Narody europejskie przejęły od Rzymian również kult religijny gołębia.

Za pośrednictwem narodów arabskich w północnej Afryce hodowla gołębia rozpowszechniła się szybko w południowo-zachodniej Europie. Jeszcze za panowania Maurów na Półwyspie Iberyjskim znano już dużo ras gołębi. R.B. Brage odkrył dawne dzieło o pracach na roli, pochodzące z roku 1150, w którym uczony arabski Abu Zakaria Jahia w części poświęconej gołębiom wspomina o rasie z upierzonymi nogami (papucie), zwanej tripolinas, i o rasie garłaczów, hodowanych w owym czasie na Półwyspie Iberyjskim. Kilka wieków później, w roku 1613, Geronimo Cortes w pracy Animales terrestres y volatiles opisuje gołębia olbrzyma z Walencji (Tenat gigante valenciana) i lotnego z Katalonii (Colom de vol), rasy hodowane i dziś w Hiszpanii. Ten sam autor wspomina o gołębiach pocztowych i ich użytkowaniu. W roku 1799 J.A. Cavanillos wspomina o starych hiszpańskich rasach garłaczy rafeno i gorguera, jak również o rasie olbrzymiej paloma flamenca. Rasy te do dziś są charakterystyczne dla gołębników w Hiszpanii. Razem z emigrantami wywędrowały one z Hiszpanii także do krajów Ameryki Południowej.

We Włoszech w roku 1600 ukazuje się książka Ulissesa Aldrovandiego o ptakach Ornithologiae, w której autor opisuje liczne rasy gołębi domowych. Z punktu widzenia powiązań historycznych ważna jest wzmianka o kilku rasach nazwanych "gołębiami z Cypru". Zostały tam opisane gołębie olbrzymie z Campanii, o których po raz pierwszy wspomina Pliniusz, jak i garłacze z papuciami, fryzowane, indiany, czubate i pochodzące z Krety. Ciekawe jest podobieństwo jednego z gołębi cypryjskich do perukarzy z kołnierzem "a la Maria Stuart", można jednak wątpić w to, o czym jest przekonany zoolog włoski, A. Ghigi, że kurak tronfo jest przodkiem olbrzymów włoskich, zwanych dziś sottobanca. Co się tyczy chronologii rozpowszechnienia ras gołębi w Europie, należy podkreślić fakt, że Aldrovandi wspomina o rasach belgijskich i holenderskich; pisze on, że w Holandii garłacze noszą nazwę Kroppers Duve, zaś liczne rasy belgijskie i holenderskie należą do gołębi cypryjskich: belgijskie mewki, zwane cortbecke, wywrotki, czyli qerslagers, okrężnolotne, czyli draijers i holenderskie z krymką, czyli helmet. Opisy te dowodzą, że przytoczone rasy gołębi były rozpowszechnione w wymienionych krajach już w wieku XVI i XVII.

Zarówno Aldrovandi w wyżej wymienionej książce, jak i współczesny mu C. Gesner w książce o zwierzętach Historiae Animalium, (tomus II, liber III), wydrukowanej w roku 1617, wspominając o gołębiach czubatych z upierzonymi nogami, zwanych russica, mówią prawdopodobnie o turkotach. Wzmianka o rasie russica w ornitologii średniowiecznej Aldrovandiego i Gesnera jest ważna dla dziejów hodowli gołębi w Rosji, ponieważ dowodzi jednocześnie, że już w roku 1600 znano w Italii rosyjskie rasy gołębi. Przypuszczenie tak wczesnego powstania turkotów rosyjskich jest poparte niektórymi artystycznymi wyrobami ceramicznymi pochodzącymi ze średniowiecznej Rosji.

W roku 1600 hodowla gołębi w Rosji staje się bardziej powszechna. N. A. Wasyliew, studiujący dzieje selekcji rosyjskich gołębi lotnych rasy czistyje, podaje na podstawie dokumentów pisanych (Gołubnij ochotnik, SPB, 1896; Priroda i ochota, SPB, 1881), że rasa ta była hodowana w Jarosławiu (nad Wołgą) już pod koniec XVI wieku. Rasa czistyje z Jarosławia miała liczne odmiany, z których najbardziej znane były odmiany Durakowa i Kozina, gołębie pstrokate orłowskie i czarnobródki orłowskie. Spośród odmian z Moskwy słynne były: lakutyński, malczykowyj, peruny, mazuristyje (linia Kozina) i dranie roji (jeden z typów orłowskich).

Hodowla gołębi w Rosji wpłynęła dość znacznie na rozwój hodowli gołębi w krajach sąsiednich — na południe i na północ od Karpat. Niektóre rosyjskie rasy, jak na przykład wyżej wymienione gołębie lotne, Moskowskij sieryj turman, czyli moskiewskie szare turmany, czy też lotne orłowskie itd., są oczywiście przodkami licznych rumuńskich ras gołębia domowego, włącznie z rasami tureckimi i bułgarskimi, sprowadzonymi do Rumunii z Południa. Rosyjskie gołębie lotne plamiste, czyli czernopiegije i krasnopiegije, to znaczy plamiste czarne i plamiste czerwone, służyły do wyhodowania gołębi lotnych plamistych polskich, czeskich i węgierskich.

Od XVIII wieku bardzo liczne rasy gołębi są znane w krajach północnoeuropejskich. Na przykład Bunnichii w swojej książce o ptakach krajów północnych Ornithologia borealis, wydanej w roku 1764, wspomina o licznych duńskich rasach gołębi (perukarzach, garłaczach, turkotach, jaskółkach, mewkach, wywrotkach, mniszkach), włącznie z wszystkimi odmianami duńskich gołębi lotnych (jednobarwnych, białolotych, plamistych, z krymką, pstrokatych lub greyserów oraz białych z barwnym ogonem), które i dziś są znane w Danii.

Wiele interesujących wiadomości można przytoczyć z historii hodowli gołębi w Azji. Słynny uczony z Azji Środkowej Awicenna (Ibn Sina) w swojej pracy Canon medicinae z XI wieku pisze o wartości dietetycznej mięsa gołębiego. To, że w owym czasie była mowa o gołębiach domowych, dowodzi fragment garnuszka z namalowaną podobizną trzech gołębi, znaleziony pod Samarkandą (Uzbecka SRR). Ten fragment garnuszka, zdaniem archeologów G.A. Pugaczenkowa i L.I. Rempela, pochodzi z XII wieku n.e. i stanowi pierwszy dokument istnienia gołębi domowych w tej części Azji.

Po upływie następnych kilku wieków były znane w krajach azjatyckich liczne rasy gołębi. Można się o tym przekonać zaglądnąwszy do kroniki Ain i Akbari napisanej w 1590 r. w języku perskim przez Abul Fazla, władcy indyjskiego z dynastii Wielkiego Mogoła, Akbara. Zawiera ona opis ras gołębi hodowanych na dworze Mogoła. Z opisu rodowodu, wychowu, lotu i wyglądu gołębi wynika, że rasa khacah należy do lotnych, kokah jest rasą gołębi śmieszków, boghah — turkotem, rasa zwana lukhan — to pawik, nazwa lotan odnosi się do indyjskiego wywrotka koziołkującego nad samą ziemią, znanego również dziś u hodowców indyjskich pod nazwą lotna khabutar, natomiast parpa — to garłacz indyjski, gulsar należy do perukarzy, a khermi do wysokolotnych.

W roku 1875 dr Scully podczas podróży po wschodnim Turkiestanie (część obszaru zachodnich Chin, obejmująca region autonomiczny Sinciang-Ujgur) zebrał w Kaszgarii i w Jarkend 28 ras gołębi; niektóre z nich noszą nazwy perskich lub arabskich ras, co świadczy o pochodzeniu niektórych ras gołębi w Chinach. Na przykład, dambar oznacza w języku perskim turkota, zaś pelang — tygrysa, natomiast wyraz zagh, używany w języku perskim do określenia ras gołębi z Jarkend, oznacza kruka.

Wśród chińskich ras gołębia domowego odkrytych przez Scullyego niektóre noszą nazwy typowo chińskie; na przykład gołąb pstrokaty czarny nosi nazwę gora bajini, gołąb z białym ogonem — ak koyruk bajini, a ciemnoniebieski z czarnymi pasami — sidam bajini. Rozkwitu hodowli gołębi w Chinach, jak i powstania swoistych dla tego kraju ras gołębi należy szukać w dalekiej przeszłości. I tak, na przykład, malowidło z okresu panowania dynastii Sung (960—1279) przedstawia gołębie o ubarwieniu i rozmieszczeniu plam zupełnie odrębnym, z białymi oczami i pochyłym czołem.

W danych bibliograficznych z roku 1600 Willughby w swojej książce o ptakach (Ornithologia), wydanej w roku 1678, przytacza rasy pierwotne, opisane już przez Aldrovandie-go, za to wydana w Anglii w roku 1765 książka pod tytułem A. Treatise on Domestic Pigeon — dzieło nieznanego autora — świadczy o praktyce wychowu gołębi na wyższym poziomie. W książce tej, zawierającej 144 stronice, i 15 artystycznie wykonanych rycin, autor opisuje rasy gołębi hodowane w tym kraju w XVIII wieku, jak też różne metody hodowli i związanej z nią selekcji. Zarówno tekst, jak i ryciny prowadzą do wniosku, że w owym czasie angielskie garłacze, gołębie jedwabiste, kariery, indyjskie szerokoogoniaste, mewki angielskie (Owl), wysokolotne angielskie almondy, mnichy, wywrotki, turkoty i kuraki były hodowane w formie znanej obecnie.

Gwałtowny rozwój hodowli gołębi nastąpił także w Niemczech. Najstarsza książka o gołębiach napisana w języku niemieckim przez nieznanego autora i wydana w roku 1790 w mieście Ulm — pod tytułem Ulmer Taubenbuch — zawiera opis tylko niektórych pierwotnych ras garłaczy, gołębi rzymskich, tureckich itd. Ale już na początku następnego stulecia, po roku 1800, jak nas informuje Neumeister, w Niemczech zaczęto hodować liczne miejscowe rasy garłaczy, gołębi barwnych i lotnych— wszystkie rasowo czyste, czyli, jak powiadali hodowcy owych czasów — "czystej krwi".

W XIX wieku hodowlę gołębi praktykuje się już we wszystkich częściach świata. Za pośrednictwem Arabów gołąb domowy rozpowszechnia się również w krajach afrykańskich, w dolinie rzeki Kongo, a kolonizatorzy zabierają go ze sobą do południowej Afryki, Ameryki Północnej i Południowej oraz do Australii.

W tym czasie drukuje się już prawdziwe arcydzieła książkowe na temat gołębi — napisane przez Boitard Corbie Les pigeons de voliere et de colombier, Fultona The Illustrated Book of Pigeons i Prutza Illustriertes Mustertaubenbuch. Hodowcy gołębi zrzeszają się w klubach i stowarzyszeniach, które ustalają wzorce ras oraz wydają liczne katalogi i książki z tego zakresu. Jednocześnie w Europie i w Ameryce zaczynają powstawać w tym okresie wielkie fermy wyspecjalizowane w produkcji gołębi ras mięsnych, których dziesiątki tysięcy przekazuje się, żywe lub zabite, na rynek zbytu do użytku konsumentów. W naszym stuleciu praktyka hodowli gołębi rozwija się coraz bardziej. W każdym kraju powstają rasy miejscowe. Oprócz hodowli gołębi mięsnych, lotnych oraz ozdobnych rozwija się hodowla i używanie gołębi pocztowych do celów sportowych.